آزادی جوانآزادی،مختار بودن و مجبور نبودن او توسط دیگران یا شرایط خاص و جوان، در مقابل پیر و شخصی که زمان زیادی از عمرش نگذشته است. جوانان با طبع پرشور و حساس خود، در جستجوی آزادی، تلاش می‌کنند ولی چنین به نظر می‌رسد که حدود و مرزهای آزادی برای آنان به درستی و به گونه‌ای دقیق و شفاف، تبیین و تعریف نشده است. ۱ - جایگاه آزادی در قانون اساسیبيمناسبت نيست که ابتدا تأملي گذرا بر جايگاه آزادي در قانون اساسي داشته باشيم. در اصل دوم، ماده ششم، یکی از ویژگی‌های جمهوری اسلامی، ایمان به «کرامت و ارزش والای انسان و آزادی توأم با مسؤولیت او در برابر خدا» ذکر شده است. و در اصل سوم، ماده هفتم، جزو وظایف دولت جمهوری اسلامی ایران، «تأمین آزادی‌های سیاسی و اجتماعی در حدود قانون» می‌باشد و در اصل نهم نیز بر مجاز نبودن فرد یا گروه یا مقامی برای سوء استفاده از آزادی، تأکید به عمل آمده است. ۲ - آزادی مثبت و منفی«کورتیس» (s.j.curtis) یکی از اندیشمندان تربیتی در این مورد می‌نویسد: «یک نگاه اجمالی به مسئله آزادی، بیانگر وجود تفاوت میان آزادی‌های مثبت و منفی است: «آزادی از» و «آزادی برای»، بدین توضیح که «آزادی از ترس» و «آزادی از احتیاج» (نقصان) در مورد آزادی منفی و «آزادی برای نطق و بیان» و «آزادی برای پرستش و عبادت» دو مورد از آزادی مثبت می‌باشند. [۱]
CURTIS.ON INTRODUCTHION TO THE PHILOSOPHY OF EDUCATION-SECOND EDITION- UNIVERSAITY TUTORIAL، ۱۹۶۸ P.۱۲۲.
و در تبیین رابطه این دو، باید متذکر شد که آزادی منفی، شرط حتمی و ضروری برای (نیل به) آزادی مثبت است.«اریک فروم» در این زمینه معتقد است که «آزادی مثبت عبارت است از فعالیت خودانگیخت (Spontaneous) مجموع تمامیت‌یافته شخصیت.» [۲]
فروم، اریک، گریز از آزادی، ص۲۵۳.
۳ - آزادی درونی و بیرونیاگر موضوع را از زاویه دیگری نگاه کنیم با دو نوع آزادی درونی و بیرونی مواجه می‌شویم، آزادی درونی به مفهوم، رهایی از سلطه خواسته‌ای غریزی و نفسانی است و آزادی بیرونی در نفی هرگونه اقتدار خارج از وجود آدمی، تحقق می‌یابد که منظور نظام‌های حکومتی و سلطه آنهاست. ۴ - پیشنهادهایی در خصوص آزادی جواناندر نظر گرفتن موارد زیر در تحقق خواسته‌های جوانان از آزادی، ضرورت دارد: ۱. تعریف دقیق و تبیین کامل مفهوم آزادی، موجب آگاهی نسل جوان و تعدیل خواسته‌های آنان می‌شود. به گفته جان لاک آزادی هرگز نمی‌تواند مطلق باشد، فقدان کامل نظارت و مراقبت، آزادی نیست، بلکه سوء استفاده از آزادی است. [۳]
پاپکین و استرول، کلیات فلسفه، ترجمه دکتر مجتبوی، ص۱۱۹.
» لذا «تبیین و تحدید آزادی» زمینه‌ساز «درک بهتر آزادی» خواهد شد.۲. آزادی بر مسؤولیت دلالت دارد. آزادی مثبت، فقط یک امتیاز نیست بلکه مجموعاً قابل تقسیم به حقوق ویژه‌ای است که آنها هم تابع محدودیت‌هایی است. هر نوع حقی، به هر حال، متضمن یک مسؤولیت متقابل است. منظور اصلی این است که هیچ حقی جنبه انحصار شخصی ندارد، مثلاً من حق دارم که مالک ثروتی باشم، اما این امر مستلزم مسؤولیت‌های مشخصی است که جامعه آنها را از من طلب می‌کند. لذا توأم‌ساختن شناخت آزادی و مسؤولیت، موجب رویکرد مسؤولانه‌تر جوانان به مسئله آزادی می‌شود. ۳. تقابل «اقتدار» و «آزادی» و رویکرد معرفتی جوانان به این امر، یک ضرورت منطقی است، زیرا آنها زمانی می‌توانند حامیان آزادی باشند که بدانند بر علیه چه موقعیتی باید موضع‌گیری کنند. به عنوان مثال تبیین تقابل اقتدار جبرگرایی در برابر آزادی انتخاب، اقتدار سنت در برابر آزادی خلاقیت و یا اقتدار گروه‌گرایی در برابر آزادی خویشتن بودن، نمونه‌های روشنی از شناخت کامل آزادی است. ۴. تفهیم این واقعیت به نسل جوان که «آزادی» و «چگونگی استفاده از آزادی» دو موضوع متفاوت ولی مرتبط با یکدیگرند، آنان را بر می‌انگیزد که به مجرد برخورداری از آزادی، کار را تمام شده تلقی نکنند بلکه این را آغاز راه بدانند. رمز تداوم آزادی، مشروط به حسن استفاده از آزادی است. ۵. خانواده و مدرسه، هر یک به عنوان کانون مقدس تعلیم و تربیت می‌توانند با جلب اعتماد فرزندان و دانش آموزان و مسؤولیت‌سپاری آگاهانه و آزادی عمل قائل شدن برای آنان در مواردی خاص، زمینه را برای اعطای آزادی‌های معقول به جوانان، مساعد نمایند. ۶. نوجوانان و جوانان، نیاز به ابراز وجود، اظهار نظر و مطرح نمودن شخصیتشان دارند، لازم است، اطرافیان با دادن فرصت مناسب به آنان، به مراحل رشد و بالندگی آنها، سرعت بیشتری ببخشند. ۷. دختران جوان معمولاً گله‌مندند که آزادی کمتری از پسران دارند، ترتیب دادن گفتگوهای صمیمی با آنان و همدلی سازنده و تقویت فرصت‌های انتخاب، تجهیز و توسعه اماکن فرهنگی و فراغتی دختران و متعادل ساختن امکانات میان پسران و دختران، از شیوه‌های مناسب برای رفع چنین نگرانی‌هایی محسوب می‌شود. ۸. توسعه و گسترش محافل بحث و انتقاد جوان و غنی ساختن مباحث مورد نظر در خصوص آزادی، راه کارهای تقویت آن، بررسی شیوه‌های دستیابی به انتقاد سالم و چگونگی پرورش ابراز وجود و اظهار نظر از راهکارهای مؤثر در تامین نیاز جوانان به درک اصولی و جامع آزادی، محسوب می‌شود. ۹. بصیرت و بینش جوانان نسبت به دو مقوله «آزادی از هوای نفس» و «آزادی برای هوای نفس» و تفکیک این دو از یکدیگر، موجب حسن استفاده از آزادی می‌شود و این امر، زمینه را برای رشد و تعالی آنان فراهم می‌نماید. ۵ - پانویس
۶ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «جوان و آزادی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۱۲/۰۷. |